Robotchirurg Karel Decaestecker: “je leert voelen met je ogen.”

Terwijl robotchirurgie bij sommigen nog scepsis oproept, werd Professor Decaesteckers interesse ervoor al gewekt vroeg in zijn opleiding Urologie. Dat de chirurg altijd aan het stuur zal zitten, daar is hij van overtuigd. Robots zullen wel een grotere ondersteunende rol spelen waardoor chirurgie minder invasief, maar tevens veiliger en accurater wordt.

Minder invasief

Chirurgie is de laatste jaren enorm geëvolueerd. Prof. Decaestecker: “De tijd dat de chirurg de patiënt van boven tot onder moest opensnijden, om ergens diep in het lichaam complexe handelingen uit te voeren, is voorbij! De eerste revolutie kwam er met de kijkoperaties (laparoscopie) met kleine insneden en poortjes waarlangs de instrumenten in het lichaam gaan. Op die manier had de patiënt minder pijn en kleinere wonden, en herstelde hij sneller. Voor de chirurg waren er echter beperkingen, zoals het feit dat de instrumenten geen gewrichten hadden en het zijn fysiek uithoudingsvermogen erg belastte. De robot-assistentie bij die kijkoperaties – de tweede revolutie – deed veel van die beperkingen wegvallen. De chirurg bedient de robot via joysticks (hendels en pedalen) en de robot vertaalt de complexe bewegingen naar miniatuurinstrumenten binnen in het lichaam. (zie video) De voordelen voor arts en patiënt zijn legio: de chirurg heeft een perfect zicht tot in de kleinste uithoeken van het menselijk lichaam (3D, vergroot en stabiel), hij werkt met handige instrumenten en met polsgewrichtjes, zodat hij langdurige operaties perfect kan uitvoeren tot op het einde. Voor de patiënt zijn de insneden kleiner, zodat het resultaat mooier is, hij minder pijn, bloedverlies en complicaties heeft en ook sneller herstelt.”

Big data en AI

De derde revolutie is die van de Artificiële Intelligentie (AI) en de integratie van beeldvorming en big data in de robotconsole.

Decaestecker: “Machines kunnen snel leren vanuit alle mogelijke data van een patiënt. Neem bijvoorbeeld een patiënt van wie je een scan hebt. Met 3D-constructies en Virtual Reality (VR) kan je inzicht krijgen in de specifieke anatomie van die patiënt waardoor je op voorhand een complexe ingreep kan oefenen en zo een beter resultaat hebt. Deze preoperatieve planning is bijvoorbeeld zeer belangrijk bij het wegnemen van een niertumor waar je onder grote tijdsdruk staat, omdat de nier geleidelijk afsterft bij het te lang afklemmen van de slagader. Tijdens de operatie zelf kan de chirurg via Augmented Reality (AR) gereconstrueerde beelden over de real time tissues leggen. Op die manier werkt de robot als een soort navigatietoestel en krijgt de chirurg meer anatomisch inzicht om zijn operatieve strategie aan te passen. Er is daar een enorm potentieel om chirurgie nog veiliger en accurater te maken.”

Opleiding

Een robot-geassisteerde operatie uitvoeren vergt training, juist zoals autorijden of vliegen. Het volstaat niet achter de console plaats te nemen en te denken dat het wel zal lukken. Decaestecker: “Ik heb een leercurve van bijna een jaar achter de rug om vertrouwd te raken met alle hendels, pedalen en knopjes (buttonology) en tegelijkertijd meerdere robotarmen te bedienen om efficiënt een operatie uit te voeren. Daarna volgt telkens een leercurve om specifieke operaties volledig onder de knie te krijgen. Momenteel heb je geen tactiele feedback van de robot en kan je (nog) niet voelen met je vingers, maar technisch gezien moet dat mogelijk zijn. Wel heb je een extreem goed zicht waardoor je leert voelen met je ogen. Je ziet de reacties van de weefsels op je bewegingen en kan ze daardoor perfectioneren.”

Pionier

“Robotchirurgie leent zich ook perfect tot opleiding geven: chirurgen in opleiding kunnen operaties tot in het kleinste detail meevolgen op groot scherm, waardoor ze de anatomie zien, de dissectie van de weefsels en de verschillende stappen in de operatie. Eerst oefenen ze via VR op simulators, daarna op 3D geprinte modellen, diermodellen en menselijke kadavers en dan pas op levende mensen. Op die manier is er een veilige integratie van de nieuwe technologie in de patiëntenzorg. Chirurgen de mogelijkheid geven om zich in robotchirurgie te optimaliseren, is het doel van de Orsi Academy. Dankzij haar is Vlaanderen een absolute voorloper in dit domein.“

Kostenefficiënt

“Robotchirurgie heeft niet alleen een enorm potentieel naar veiligere chirurgie, maar ook op maatschappelijk vlak naar kosteneffectiviteit. Het lijkt allemaal heel duur, maar als je het groter plaatje bekijkt, zie je dat er minder complicaties zijn, patiënten sneller herstellen en het werk hervatten. Bovendien kan je veel meer chirurgen dezelfde kwaliteit laten afleveren wanneer ze op een gestandaardiseerde manier zijn opgeleid.”

Autonome robots?

“Ik geloof niet dat robots ooit autonoom zullen opereren. Nu ja, tien jaar geleden geloofden we ook niet in zelfrijdende auto’s. Maar ondertussen komt AI overal binnengewandeld in ons leven. En toch, denk ik dat de chirurg altijd aan het stuur zal blijven zitten.”

Prof. Decaestecker specialiseerde zich na zijn doktersstudies in urologie en robotchirurgie. Als pionier in robot niertransplantatie geeft hij opleidingen aan de Orsi Academy en in heel Europa. In het voorjaar van 2016 voerde zijn team de eerste robot-geassisteerde niertransplantatie in België uit. Hij is Professor uro-oncology UGent/UZGent en Kliniekhoofd Urologie UZGent – Uro-oncologie blaas en niertumoren – Robotchirurgie – Niertransplantatie.