Een nieuwe tool voor populatiemanagement in de apotheek

Het Gedeeld Farmaceutisch Dossier bevat onschatbare informatie over patiënten en hun medicatiehistoriek. Tot nu toe misten apothekers echter tools om de zorg voor hun patiëntenpopulatie goed te beheren. Een nieuw ontwikkelde tool – de 'diabetesbarometer’ – zal daar verandering in brengen. Hiermee kunnen apothekers patiëntenzorg managen en krijgen ze extra slagkracht om de zorgkwaliteit te verhogen. Marie Van de Putte, Doctor Assistant Population Health Management and Integrated Care @KU Leuven en Zorgzaam Leuven, en Manon Buyl, Data en zorginnovatie Apotheker Expert bij APB, vertellen ons meer over ontstaan, samenwerking en toekomst.

Waarom populatiemanagement en waarom een barometer?

Marie Van de Putte: “Chronische ziekten zoals diabetes en hart- en vaatziekten zijn een tikkende tijdbom voor de volksgezondheid. Samen met kanker vormen ze de belangrijkste doodsoorzaak in België, hoewel ze vaak te voorkomen zijn mits de juiste preventie en behandeling. Als apothekers en huisartsen worden we echter reactief opgeleid en wachten we tot de patiënt om zorg of hulp komt vragen. Populatiemanagement (PHM) kan apothekers helpen meer proactieve zorg te verlenen. Farmaflux vzw ontwikkelde samen met het Academisch Centrum Huisartsgeneeskunde (ACHG) aan de KU Leuven de eerste PHM-tool, ‘de diabetesbarometer’, die data uit de aflevergegevens in een dashboard visualiseert.”

Hoe is die barometer eigenlijk ontstaan?

Manon Buyl: “Dit alles is gestart vanuit het consortium Data4PHM (1). We zoeken naar strategieën om gezondheidsgegevens en socio-economische gegevens samen in kaart te brengen. Als we de gegevens van een diabetespopulatie in kaart kunnen brengen en de lacunes in de zorg kunnen opsporen, kunnen we veel gerichter ingrijpen om de zorg te verbeteren.”

Gebruiken jullie daarvoor specifieke indicatoren?

Manon: “Voor deze diabetesbarometer maakten we gebruik van de afleverhistoriek van de laatste 12 maanden van de apotheek en selecteerden de patiënten die minstens 1 geneesmiddel tegen diabetes (ATC-klasse A10) kwamen halen. Zo stelden we de diabetespopulatie samen. Vervolgens gingen we inderdaad aan de slag met 3 indicatoren. De eerste indicator ‘Huisapotheker’ geeft weer voor hoeveel patiënten de apotheker in zijn diabetespopulatie huisapotheker is. De twee overige indicatoren zijn ‘Huisapotheker en cholesterolverlagende producten’ en ‘Huisapotheker 40+ griepvaccinatie’.”

Is er een kwaliteitslabel aan verbonden?

Marie: “Omdat we voor deze indicatoren de allerhoogste kwaliteit wilden, laten we ze ontwikkelen via een onafhankelijk, neutraal onderzoek binnen de KU Leuven in samenwerking met het gecertifieerde Cebam, het Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine, een onafhankelijk, multidisciplinair en interuniversitair medisch wetenschappelijk instituut. Hierdoor kan Farmaflux vzw aan apothekers garanderen dat de barometer voldoet aan de hoogste kwaliteitsnormen, wat essentieel is voor hun vertrouwen in deze nieuwe dienst.”

Hoe is APB bij dit project betrokken?

Manon: “APB is via FarmaFlux vzw bij het project betrokken en neemt deel aan een panel naast enkele andere stakeholders. Ook hebben we de brug gemaakt met Nederland, omdat zij al veel verder staan op het vlak van de ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren en wij van hen kunnen leren. Aan de andere kant hebben zij bijvoorbeeld nog geen barometer om aan PHM te doen binnen een bepaalde populatie en wisselen wij onze ervaringen met hen uit.”

Hoe ver staan jullie met de ontwikkeling van de diabetesbarometer?

Marie: “De diabetesbarometer wordt momenteel door BAF getest in Living Lab Zorgzaam Leuven bij 38 apothekers. Het project startte in oktober 2023 en de eerste datacollectie en verwerking gebeurde in november, waarbij de deelnemende apothekers een visualisatie kregen van de diabetesgegevens over hun eigen patiëntenpopulatie. Begin februari dit jaar ontvingen ze het dashboard met alle geanonimiseerde en geaggregeerde gegevens van hun 38 collega's. Hun reacties waren zeer positief.

Waarom gegevens van collega’s?

Manon: “Op die manier kan elke apotheker zich vergelijken met collega’s in de regio en zien waar er nog verbetermarge is. Het is ook een uitnodiging om gesprekken te voeren over waarom sommigen het beter doen en tips en tricks uit te wisselen om patiënten een betere zorg en begeleiding te bieden. Tot nu toe hebben we al twee geslaagde intervisiemomenten georganiseerd met de deelnemende apothekers.”

 En is er ook een dialoog met de huisartsen?

Marie: “Hoewel we nog vroeg in de pilootfase zitten en de barometer nog niet op punt staat, zien we dat apothekers makkelijker gaan samenzitten met de huisartsen die ook beschikken over een diabetesbarometer. De tandem huisapotheker-huisarts is immers cruciaal om de diabeteszorg te verbeteren. Als de barometer laat zien dat maar de helft van je diabetespatiënten gevaccineerd is tegen griep, dan kan je daarover een onderbouwde dialoog beginnen met de betrokken huisartsen.”

Wat met de privacy van patiëntgegevens?

Marie: “In het buurtteamoverleg, dat goed te vergelijken is met een MFO, worden nooit individuele patiënten besproken. Apothekers zullen het dus niet hebben over de vaccinatiegraad van een individuele diabetespatiënt, maar over het percentage van de totale groep niet gevaccineerde diabetespatiënten. Ook de huisartsen hebben een barometer met gegevens over de vaccinatiegraad van hun patiëntenbestand. Door deze gegevens samen te leggen, komen zij tot gezamenlijke doelen en kunnen ze actie ondernemen.”

Wat zijn de volgende stappen?

Manon: “Voorlopig zitten wij nog in de pilootprojectfase, maar we willen graag nog extra indicatoren identificeren. Daarnaast plannen we om later dit jaar een interactieve, digitale barometer aan de apothekers te bezorgen, zodat ze bijvoorbeeld met een eenvoudige klik de lijst van patiënten zien die ze moeten aanspreken. In feite leggen we nu de hoeksteen voor de verdere toekomst. PHM is geen afzonderlijk project, maar zou een onderdeel moeten worden van ieder nieuw farmaceutisch zorgproject en de basis van nieuwe diensten zoals Personalised medicines, waar begonnen wordt met het identificeren en in kaart brengen van de betrokken populatie. Een meer holistische aanpak dus.”

Marie: “Ten slotte moeten we naar het beleid toe ook duidelijk maken dat er nog veel werk is om deze hervorming mogelijk te maken, maar als apothekers mogen we trots zijn dat we samen met de huisartsen onze pioniersrol opnemen!”

(1) Partners van dit consortium zijn KULeuven, Cebam (Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine), ACHG, (Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde) BAF, Zorgzaam Leuven en FarmaFlux.